UZALEŻNIENIE OD KOMPUTERA

„NIGDY NIE JEST ZA PÓŹNO”

JAK WSPIERAĆ DZIECKO, BY NIE UZALEŻNIŁO SIĘ OD KORZYSTANIA Z INTERNETU, GIER KOMPUTEROWYCH

  Dla większości nastoletnich dzieci i starszej młodzieży korzystanie z Internetu stało się codziennością i główną formą ich aktywności pozaszkolnej.  Dzieci wcale nie muszą mieć stałego łącza komputerowego, by móc grać w różne gry, oglądać filmiki, słuchać ulubionej muzyki, surfować po stronach internetowych, czy śledzić portale społecznościowe, być na czacie. Wystarczy, że mają tablet, dobry smartfon, a roztaczają się przed nimi szerokie możliwości korzystania z sieci.

   Łatwy dostęp do informacji, uzyskanie rozrywki bez wychodzenia z domu, możliwość szybkiego skomunikowania się z grupą kolegów czy oderwania się od obecnej, trudnej rzeczywistości i znalezienia się w innym świecie (gry komputerowe) -są dla  nich jak magnes. Przyciągają, kuszą, trudno się od nich oderwać. A stąd jest już tylko cienka granica do uzależnienia, czyli takiego stanu, w którym korzystanie z komputera, telefonu zakłóca wykonywanie codziennych obowiązków szkolnych i domowych,  negatywnie odbija się na zdrowiu, relacjach z domownikami.

  Faktem jest, że nastolatki są bardziej  narażone na różnego rodzaju uzależnienia niż inne grupy wiekowe, co jest związane między innymi z prawidłowościami ich rozwoju. Są ciekawe świata, lubią eksperymentować, mają dużą potrzebę kontaktów towarzyskich, dążą do większej autonomii, często pozostają w opozycji do autorytetu dorosłych. Dzieci i młodzież w okresie nauki zdalnej, przy ograniczonych możliwościach realnego spotykania się, kontynuowania dotychczasowych form aktywności poza domem, mają sporo wolnego czasu i w dużym zakresie wypełniają go przed komputerem, z tabletem w rękach czy smartfonem. Ich układy nerwowe przyzwyczaiły się już do szybko zmieniających się obrazów, grafiki komputerowej gier, specyficznych dźwięków tam emitowanych. I niejeden uczeń, który zwykle na lekcjach ma trudności z koncentracją uwagi, godzinami potrafi siedzieć przed monitorem komputera czy ekranem smartfona, nie zdradzając przy tym żadnych oznak nadpobudliwości, braku skupienia. Może już mieć pierwsze symptomy uzależnienia od tych urządzeń.

Jak rodzic może rozpoznać czy dziecko jest zagrożone uzależnieniem od korzystania z komputera, telefonu komórkowego???

Aby tego dokonać warto sobie zadać kilka pytań i na nie odpowiedzieć.

– Czy w domu zostały ustalone  i przedyskutowane z dzieckiem jasne zasady korzystania z komputera, telefonu komórkowego???

-Czy dziecko na ogół przestrzega tych zasad, czy też próbuje je omijać ( często wymusza na rodzicach odstępstwa, samowolnie przedłuża czas na korzystanie z tych urządzeń, próbuje oszukiwać np. udaje, że się uczy, a robi coś zupełnie innego, np. gra w gry, śledzi portale)

–Ile czasu dziecko poświęca na korzystanie z komputera czy telefonu( poza czasem przeznaczonym na naukę); czy jest to więcej niż 2 godziny dziennie??

– Na jakiego rodzaju aktywności w telefonie, komputerze dziecko poświęca najwięcej czasu??( gry, odwiedzanie różnych stron internetowych, oglądanie filmików, czat)

-Czy dziecko nadal właściwie wypełnia swoje obowiązki szkolne i domowe, czy też je często zaniedbuje, bo czas poświęca na korzystanie z w/w urządzeń?

-Czy dziecko dobrowolnie zrezygnowało z dotychczasowych, pozytywnych aktywności, przyjemności ( np. treningi, taniec, malowanie, sklejanie modeli itp.) kosztem przesiadywania przy komputerze, telefonie??

-Czy dziecko często traci poczucie czasu siedząc przy komputerze ( twierdzi np. ,że gra dopiero godzinę podczas , gdy minęło już prawie 3 godziny)??

– Czy zdarza się, że dziecko zostaje przyłapane na tym, że korzysta z komputera, telefonu w porze nocnej, kosztem snu?

– Czy w sytuacjach ograniczenia dziecku dostępu  do komputera, telefonu ( np. nałożona przez rodzica kara)   staje się ono bardziej niespokojne, nerwowe, rozdrażnione, skłonne do zachowań agresywnych?

-Czy dziecko w rozmowach z kolegami mówi prawie tylko o grach-etapach, jakie w tych grach przeszło???

– Czy dziecko na ogół przeznacza swoje zaoszczędzone pieniądze na kupno nowych gier komputerowych lub prosi o ich kupno???

– Czy Państwo stosują jakąś blokadę rodzicielską na komputer, telefon???Jak  na tę blokadę reaguje dziecko??

  Warto poświęcić chwilę czasu na analizę odpowiedzi na powyższe pytania, bo być może pomogą one rodzicom  „zapalić czerwoną lampkę”, czyli wzmóc ich czujność nad tym, jak dziecko spędza czas wolny, jak korzysta z mediów, czy nie jest już od nich w jakimś stopniu uzależnione. Oczywistym jest, że dziecko samo się do tego nie przyzna, znajdzie wiele sposobów na wytłumaczenie swojej aktywności w sieci ( z pewnością wskaże kogoś z kolegów, kto jego zdaniem tak samo długo, albo jeszcze dłużej korzysta z komputera, telefonu). Ale to rodzice muszą się wykazać odpowiedzialną postawą i tak pokierować myśleniem i zachowaniem dziecka, by uchronić go przed niebezpieczeństwem uzależnienia się. A uzależnienie od komputera, telefonu, gier dla młodego człowieka jest nie mniej groźne od innych nałogów i niejednokrotnie wymaga interwencji terapeuty.

  Większość dzieci nie uzależni się od  komputera, Internetu, czy gier, ale rodzice powinni: być czujni, wdrożyć kontrolę, mądre zasady, a przede wszystkim muszą dawać dzieciom to, czego oni najbardziej potrzebują- troski, wsparcia, poświęcenia im czasu.

DOMOWA PROFILAKTYKA:

 JAKIE DZIAŁANIA MOGĄ WDROŻYĆ RODZICE BY NIE DOPUŚCIĆ DO  POWSTANIA U DZIECKA  TEGO UZALEŻNIENIA

• ustalić z dzieckiem jasne zasady korzystania z komputera, telefonu. Warto sporządzić je w formie pisemnego kontraktu, z podpisami stron zawierających umowę ( rodzic -dziecko) Pisemna umowa ma tę przewagę nad formą ustną, że zawsze się można do niej odwołać, pokazując odpowiedni jej punkt.

•  zasady powinny określać ilość czasu, jaką przeznaczamy dziecku codziennie na korzystanie z tych urządzeń oraz umiejscowienie tego czasu w harmonogramie dnia-nadrzędna zasada-najpierw obowiązki, a potem przyjemność. Warto również zawrzeć w kontrakcie konsekwencje nieprzestrzegania zasad oraz przywileje, jakie dziecko może otrzymać w związku z dotrzymywanien umowy i/lub dobrym wypełnianiem swoich obowiązków ( np. dodatkowa godzina grania w piątek , sobotę- po południu).

• warto zawrzeć w kontrakcie również warunki renegocjacji tych zasad ( np. po upływie 3 miesięcy).

• wyjaśnić dziecku jaki jest cel ustalania tych zasad. Porozmawiać z nim o możliwych skutkach długotrwałego siedzenia przy komputerze czy z telefonem komórkowym( min. wady postawy, bóle głowy, osłabienie wzroku, zaburzenia snu, problemy z koncentracją, osłabienie więzi z innymi domownikami). Nie należy przy tym straszyć dziecka, grozić mu, ale operować rzeczowymi argumentami.

• być konsekwentnym w przestrzeganiu ustalonych zasad, nie kierować się dobrym czy złym humorem w danym dniu. Nie ulegać presji dziecka na ustępstwa.

• być dla dziecka dobrym modelem do naśladowania, czyli pokazywać mu, że wolny czas można spożytkować na inne rodzaje aktywności niż tylko korzystanie z Internetu i zachęcać dziecko do włączenia się w te zajęcia ( np. składanie klocków lego, czytelnictwo, szaradziarstwo, gry typu Monopol, Scrable, spacery).

• jeżeli dziecko lubi gry komputerowe warto spróbować go zachęcić do rozgrywania gier na żywo, wykorzystując posiadane w domu zasoby lub przy najbliższej okazji zakupić jakąś ciekawą grę ( polecam grę KONCEPT-rozwija wyobraźnię, myślenie logiczne, zdolność kojarzenia).

• zachęcać dziecko do podtrzymywania kontaktów społecznych w realnej rzeczywistości oraz do kontynuowania tych zajęć, które były kiedyś dla niego źródłem przyjemności. ( teraz jest pandemia i wiele  zajęć zostało odwołanych, ale ona się przecież kiedyś skończy i wrócimy do normalności).

• dużo rozmawiać z dzieckiem na różne tematy- o sprawach rodzinnych, ogólnospołecznych, o tym kim chce być w przyszłości, o jego zainteresowaniach, o wszystkim o czym dziecko samo będzie chciało rozmawiać. Uważnie go słuchać, być czujnym na jego problemy, wspierać go w ich rozwiązywaniu.

• pokazywać dziecku dobre sposoby rozładowania stresu, bez korzystania z gier komputerowych

• kontrolować aktywność dziecka w Internecie ( sprawdzać z jakich portali korzysta, jakie strony otwiera, w jakie gra gry)

• jeśli jest to konieczne, bo dziecko nie ma jeszcze wystarczającej samodyscypliny założyć blokady rodzicelskie.

• jeśli dziecko nie chce stosować się do ustalonych zasad, rodzic ma poczucie, że stracił nad nim kontrolę warto skorzystać z konsultacji specjalistycznych. Udzielają ich pracownicy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych, Poradni Rodzinnej. Wizyty w poradniach są nieodpłatne, wystarczy tylko zadzwonić i umówić się.

Opracowanie: Krystyna Jokiel- psycholog szkolny